Rượu Sake Nhật Bản, với lịch sử phong phú và ý nghĩa văn hóa, đã là một phần không thể thiếu trong xã hội Nhật Bản suốt chiều dài của lịch sử. Là một trong những đồ uống có cồn lâu đời nhất trên thế giới, rượu Sake giữ một vị trí thiêng liêng trong truyền thống và nghi lễ của nước Nhật. Trong bài viết này, hãy cùng QKAWine đi sâu vào các phong tục lịch sử và nguồn gốc rượu Sake Nhật Bản để khám phá hành trình hấp dẫn của loại rượu gạo truyền thống này qua suốt các thời đại. Mỗi thời đại đều để lại dấu ấn, góp phần vào sự phát triển của rượu Sake như chúng ta biết ngày nay.
Nội dung chính
Tổng quan về rượu Sake
Rượu Sake là một loại rượu gạo Nhật Bản được làm chủ yếu từ gạo, nước, men koji – loại nấm mốc giúp phân hủy tinh bột gạo thành đường để lên men. Quá trình sản xuất Sake rất phức tạp, đòi hỏi kỹ năng và độ chính xác cao từ đánh bóng gạo đến lên men.
Chất lượng của rượu Sake thường được quyết định bởi loại gạo được sử dụng, với các loại gạo làm Sake khác nhau mang lại hương vị và kết cấu riêng. Các giống lúa phổ biến nhất được sử dụng là Yamada Nishiki, Gohyakumangoku và Miyama Nishiki. Mức độ đánh bóng gạo ảnh hưởng đến chất lượng của rượu Sake, tạo ra hương vị tinh tế hơn.
Rượu Sake có nhiều loại dựa trên các yếu tố như tỷ lệ đánh bóng, nồng độ cồn và kỹ thuật sản xuất, gồm có Junmai, Honjozo, Ginjo và Daiginjo là chủ yếu. Hương vị và mùi thơm của rượu cũng nhờ đó mà vô cùng đa dạng, phù hợp với các sở thích khác nhau. Một số loại rượu có vị sắc nét và nhẹ nhàng với hương trái cây hoặc hoa, nhiều loại khác mạnh và đậm đà hơn với hương đất hoặc vị umami. Rượu Sake có thể phục vụ linh hoạt nóng lạnh, được hâm nóng và làm lạnh tùy vào loại Sake.
Sake không chỉ là một thức uống có cồn để thưởng thức mà còn giữ vị trí quan trọng trong truyền thống và nghi lễ của Nhật Bản. Nó đã trở thành một phần không thể thiếu trong các lễ kỷ niệm và lễ hội, tượng trưng cho sự đoàn kết, lòng hiếu khách và lòng biết ơn của người Nhật.
Nguồn gốc rượu Sake Nhật Bản
Nguồn gốc của rượu Sake Nhật Bản là một chủ đề đang được tranh luận mạnh mẽ. Một số người tin rằng rượu Sake có nguồn gốc từ Trung Quốc và được du nhập vào Nhật Bản trong quá trình áp dụng các phương pháp trồng lúa nước vào khoảng năm 300 trước Công nguyên. Cũng có ý kiến cho rằng Sake tạo ra từ một vị thần lúa gạo.
Tài liệu Trung Quốc “Đông Di Truyện”, được viết vào thời Tam Quốc, mô tả phong tục của người Nhật, bao gồm uống rượu, nhảy múa và ca hát. Tuy nhiên, các thành phần cụ thể và quy trình sản xuất rượu Sake không được nêu rõ ràng trong tài liệu này.
Đề cập sớm nhất về rượu gạo Nhật Bản có thể được tìm thấy trong “Ghi chép về Phong thổ xứ Oosumi” từ năm 713, trong đó đề cập đến một loại rượu gạo có tên là “Kuchikami NoSake”. Ghi chép này mô tả phong tục của dân làng thường ủ gạo và nước trong nhiều đêm cho đến khi tỏa ra mùi thơm như cồn thì đem ra uống – đó chính là Kuchikami NoSake.
Một tài liệu khác, “Ghi chép về Phong thổ xứ Harima” từ năm 716, mô tả chi tiết một phương pháp sản xuất tương tự như quy trình sản xuất rượu Sake ngày nay, đề cập đến một loại rượu có tên là “Kabi”.
Thật khó để xác định chính xác nguồn gốc rượu Sake có từ năm nào. Việc trồng lúa nước ở Nhật Bản bắt đầu từ thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên, tạo nền tảng cho sản xuất rượu Sake. Ở Nhật Bản cổ đại, việc sản xuất rượu Sake chủ yếu được dành để phục vụ hoàng gia, triều đình và các đền thờ.
Đến cuối thế kỷ 12, rượu Sake bắt đầu trở nên phổ biến trong giới bình dân và trở thành đồ uống được mọi người yêu thích. Ngày nay, rượu Sake tiếp tục là một phần không thể thiếu trong các nghi lễ truyền thống ở Nhật Bản.
Lịch sử rượu Sake Nhật Bản qua các thời kỳ
Lịch sử rượu Sake Nhật Bản qua các thời đại là minh chứng cho sự khéo léo, kiên trì và khả năng thích ứng của người dân Nhật Bản. Sự cống hiến của những người nấu rượu Sake qua nhiều thế kỷ đã biến Sake thành biểu tượng cho lịch sử và truyền thống phong phú của Nhật Bản:
Thời đại Nara
Thời Nara cổ đại đóng một vai trò quan trọng trong sự ra đời của rượu Sake. Từ khi nghề trồng lúa được du nhập từ Trung Quốc bắt đầu phát triển mạnh, người Nhật đa thử nghiệm quá trình lên men gạo. Trong thời đại này, kỹ thuật làm rượu Sake bị ảnh hưởng bởi truyền thống sản xuất bia của Trung Quốc.
Các tu viện đóng một vai trò quan trọng thời kỳ này. Quá trình sản xuất Sake cũng còn thô sơ, bao gồm việc nhai và nhổ gạo. Việc sản xuất rượu Sake dần trở nên có tổ chức hơn và một hệ thống gọi là “Sake no Tsukasa” được thành lập để quản lý việc cung cấp rượu Sake cho triều đình.
Thời đại Heian
Trong thời đại Heian, rượu Sake trở thành biểu tượng của lối sống quý tộc. Chính trong thời kỳ này, kỹ thuật làm rượu Sake bắt đầu phát triển trở nên phức tạp và tinh tế hơn.
Các nhà sư và quý tộc đều thử nghiệm nhiều phương pháp lên men khác nhau, kết hợp các thành phần thực vật như hoa, thảo mộc và trái cây để mang lại hương vị độc đáo cho rượu Sake. Những ngôi chùa như Núi Takano sản xuất rượu Sake chất lượng cao được gọi là “Soubou Shu”, loại rượu này trở nên phổ biến trong thời gian này.
Thời đại Kamakura
Thời đại Kamakura đánh dấu một bước ngoặt của Sake – chuyển từ đồ uống độc quyền của giới thượng lưu sang giới bình dân. Việc sản xuất rượu Sake trở nên dễ tiếp cận và phi tập trung hơn với các nhà máy bia địa phương nổi bật.
Trong thời đại này, các kỹ thuật sản xuất bia như lên men song song nhiều lần và sử dụng khuôn koji đã được phát triển. Những đổi mới này đã cải thiện hương vị và chất lượng của rượu Sake, góp phần làm cho loại rượu này ngày càng được ưa chuộng.
Thời kỳ Muromachi
Thời kỳ Muromachi đánh dấu những tiến bộ hơn nữa trong kỹ thuật sản xuất rượu Sake. Chính trong thời đại này, quy trình sản xuất rượu Sake đã được cải tiến thêm “giai đoạn chuẩn bị”, đặt nền móng cho sự phát triển của rượu Sake trong tương lai.
Sự ra đời của các công cụ mới và cải tiến công nghệ cho phép kiểm soát nhiệt độ và quá trình lên men tốt hơn. Những thùng gỗ lớn gọi là “taru” được sử dụng để ủ rượu Sake, làm tăng hương vị và tạo cho rượu một đặc tính riêng biệt.
Thời kỳ Edo
Thời kỳ Edo chứng kiến một “cuộc cách mạng” trong sản xuất rượu Sake, khi chuyển từ một nghề thủ công gia đình sang một mặt hàng sản xuất hàng loạt. Các quán rượu Sake, được gọi là “sakaya” được thành lập trên khắp Edo (nay là Tokyo).
Những thợ thủ công chuyên sản xuất rượu Sake nhiều hơn và áp dụng các kỹ thuật mới như ủ lạnh hoặc hâm nóng để tăng mùi thơm của rượu. Thời kỳ này cũng thành lập nên nhiều nhà máy sản xuất rượu Sake ở những vùng có nguồn nước tốt hơn, chẳng hạn như Nada.
Thời kỳ Meiji
Thời kỳ Meiji đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử rượu Sake, khi Nhật Bản mở cửa với thế giới và bắt đầu “Tây hóa”. Với làn sóng đồ uống có cồn của phương Tây, rượu Sake phải đối mặt với sự sụt giảm nhu cầu.
Rượu Sake tự làm bị cấm và “thuế rượu” được đưa ra để đánh thuế vào sản xuất rượu Sake. Thời kỳ này chứng kiến sự ra đời của các công nghệ mới và tiêu chuẩn hóa sản xuất rượu Sake, tạo nền tảng cho ngành công nghiệp rượu Sake như chúng ta biết ngày nay.
Phong tục về nghi thức uống rượu Sake của người Nhật
Rượu Sake Nhật Bản có ý nghĩa văn hóa phong phú và thường được thưởng thức như một phần của các nghi lễ truyền thống, các cuộc tụ họp và các sự kiện xã hội. Có những phong tục và nghi thức trong khi thưởng thức rượu Sake ở Nhật Bản:
Khi rót rượu Sake, người ta có phong tục giữ chai bằng cả hai tay để thể hiện sự tôn trọng. Người rót rượu nên rót cho người khác trước, bắt đầu từ vị khách quý hoặc người lớn tuổi nhất. Khi nhận ly rượu, nên ly bằng cả hai tay và cúi đầu nhẹ để bày tỏ lòng biết ơn.
Rượu Sake ấm (atsukan) theo truyền thống được thưởng thức trong những tháng lạnh, còn Sake ướp lạnh, được gọi là “reishu”, được ưa chuộng trong những mùa ấm áp. Việc uống nhanh hoặc chậm hơn người khác được coi là bất lịch sự. Để thể hiện sự cảm kích đối với chủ nhà hoặc người rót rượu Sake, người ta thường nói “arigatou gozaimasu” (cảm ơn rất nhiều) hoặc khen rượu Sake, chẳng hạn như “oishii” (ngon).
Rượu Sake Nhật Bản ngày nay có gì khác?
Rượu Sake Nhật Bản, từng di sản quốc gia của xứ sở mặt trời mọc, giờ đây đã phổ biến toàn cầu vì những đặc tính độc đáo và ý nghĩa văn hóa của nó. Nhưng điều gì khiến rượu Sake Nhật Bản trở nên khác biệt trong thế giới ngày nay?
- Quy trình sản xuất đổi mới: Dù vẫn được chế tác tỉ mỉ và giữ vững truyền thống sản xuất qua nhiều thế kỷ, nhiều nhà máy Sake hiện đại đã tạo nên những loại Sake mới với những thay đổi nhất định trong quy trình sản xuất so với Sake truyền thống.
- Hương vị và phong cách đa dạng: Nhờ đổi mới về loại gạo, chủng nấm men, phương pháp sản xuất và quy trình ủ, Sake có nhiều loại mới lạ với hương các hương vị khác biệt với vị truyền thống như hương trái cây.
- Được công nhận và xuất khẩu toàn cầu: Rượu Sake Nhật Bản ngày nay đã vượt khỏi biên giới quốc gia, trở nên phổ biến và được đánh giá cao trên toàn thế giới. Nhu cầu toàn cầu ngày càng tăng đã dẫn đến xuất khẩu tăng vọt, những người đam mê rượu Sake trên toàn cầu háo hức thưởng thức hương vị độc đáo và trải nghiệm văn hóa mà rượu Sake Nhật Bản.
Xem thêm:
- Hướng dẫn đọc thông số trên nhãn chai rượu Sake chuẩn nhất
- Rượu Sake nấu ăn có gì khác với rượu Sake để uống?
Lời kết
Tóm lại, hiểu về nguồn gốc rượu Sake Nhật Bản tiết lộ một câu chuyện hấp dẫn về ý nghĩa văn hóa, nghề thủ công và sự phát triển của loại rượu đặc biệt này. Qua nhiều thời đại, ngành sản xuất rượu Sake đã thích nghi và biến đổi, kết hợp những kỹ thuật và ảnh hưởng mới nhưng vẫn giữ được các kỹ thuật truyền thống. Qua bài viết trên, QKAWine đã đưa bạn khám phá nguồn gốc rượu Sake trong hàng thế kỷ. Hành trình của rượu Sake Nhật Bản xuyên suốt lịch sử đã phản ánh những cống hiến và tinh thần của người Nhật cũng như những giá trị xã hội của Nhật Bản.
