Ảnh hưởng của Scotland đến whisky Nhật: Học hỏi và sáng tạo

Ảnh hưởng của Scotland đến whisky Nhật thể hiện ở kỹ thuật chưng cất, lựa chọn thùng gỗ, phong cách lão hóa và triết lý làm rượu. Các nhà chưng cất Nhật đã học hỏi kỹ thuật từ Scotland, sau đó điều chỉnh phù hợp với khí hậu, nguyên liệu và triết lý hài hòa để tạo nên phong cách whisky Nhật Bản tinh tế và khác biệt.

Whisky Nhật ngày nay được xem là một trong những phong cách whisky tinh tế và giàu cảm xúc nhất trên thế giới. Tuy nhiên, để đạt được vị thế như hiện tại, whisky Nhật đã trải qua một hành trình dài học hỏi từ Scotland, quê hương của whisky truyền thống. Từ những năm đầu thế kỷ 20, các nhà chưng cất Nhật đã đến Scotland để tìm hiểu mọi khía cạnh từ kỹ thuật nấu malt, cách vận hành nồi chưng cất cho đến phương pháp ủ rượu trong thùng gỗ sồi. Những kiến thức đó trở thành nền móng vững chắc cho ngành whisky Nhật Bản.

Tuy nhiên, whisky Nhật không dừng lại ở việc học hỏi. Nhật Bản đã đưa những giá trị văn hóa đặc trưng, sự tỉ mỉ và triết lý hài hòa vào từng giọt rượu. Sự kết hợp giữa kỹ thuật Scotland và tinh thần Nhật Bản đã tạo ra phong cách whisky Nhật vừa quen thuộc vừa khác biệt. Bài viết này sẽ phân tích toàn diện ảnh hưởng của Scotland đến whisky Nhật từ lịch sử, kỹ thuật, thùng ủ đến triết lý và nghệ thuật phối trộn, qua đó giúp bạn hiểu rõ lý do vì sao whisky Nhật Bản luôn được đánh giá cao trong giới sành rượu quốc tế.

Nội dung cùng chủ đề:

• Văn hóa thưởng thức whisky Nhật: Highball, mizuwari và oyuwari là gì?
• Whisky Nhật và tinh thần Zen: Hành trình biến rượu thành nghệ thuật sống
• Cấu trúc hương vị whisky Nhật: Từ trái cây, mật ong đến khói nhẹ

1. Hành trình học hỏi từ Scotland: Nền tảng của whisky Nhật

Để hiểu ảnh hưởng của Scotland đến whisky Nhật, cần bắt đầu từ câu chuyện của Masataka Taketsuru, người được xem là cha đẻ của whisky Nhật Bản. Trong những năm 1918 đến 1920, ông đã sang Scotland để học ngành hóa học và trực tiếp thực tập tại các nhà máy chưng cất nổi tiếng như Longmorn, Hazelburn và Ben Nevis. Tại đây, ông học được toàn bộ quy trình sản xuất whisky Scotland, từ cách lên men, chưng cất hai lần trong nồi đồng, cho đến cách lựa chọn thùng gỗ phù hợp.

Sau khi trở về Nhật, Taketsuru mang theo toàn bộ tri thức nền tảng đã học được từ Scotland và áp dụng vào sản xuất whisky nội địa. Đây là bước đi quan trọng đặt nền móng cho ngành whisky Nhật. Thay vì tự mò mẫm, Nhật Bản bắt đầu bằng cách tiếp thu những chuẩn mực cao nhất từ Scotland, sau đó phát triển thêm theo phong cách riêng.

Sự ra đời của Yamazaki và Nikka dưới ảnh hưởng Scotland

Những kiến thức Taketsuru học được đã giúp ông hợp tác với Shinjiro Torii để thành lập nhà chưng cất Yamazaki, nhà máy whisky thương mại đầu tiên của Nhật. Sau đó, ông thành lập Nikka Whisky, nơi ông áp dụng triệt để phong cách Scotland trong quá trình chưng cất và ủ rượu.

Yamazaki và Nikka đều được xây dựng dựa trên tri thức gốc từ Scotland, nhưng mỗi thương hiệu lại phát triển theo cách riêng, tạo ra những phong cách whisky khác nhau. Điều này thể hiện việc học hỏi từ Scotland chỉ là bước đầu, còn sáng tạo mới là yếu tố đưa whisky Nhật đến đẳng cấp thế giới.

2. Kỹ thuật chưng cất Scotland và sự ứng dụng tại Nhật Bản

Một trong những ảnh hưởng sâu sắc nhất từ Scotland đến whisky Nhật chính là kỹ thuật chưng cất. Người Nhật tiếp thu gần như toàn bộ cấu trúc quy trình chưng cất của Scotch whisky, từ lựa chọn lúa mạch, cách nghiền, cách lên men đến phương pháp chưng cất bằng nồi đồng.

Trong kỹ thuật Scotland, nồi chưng cất (pot still) được thiết kế theo hình củ hành, với phần cổ cao và cong, giúp tạo ra loại rượu có độ nhẹ và hương vị tinh tế. Nhật Bản đã học hỏi cấu trúc này, nhưng sau đó điều chỉnh nhiều điểm nhỏ để phù hợp hơn với phong cách riêng và điều kiện khí hậu trong từng vùng.

Cách Nhật Bản tinh chỉnh kỹ thuật Scotland

• Điều chỉnh kích thước và hình dạng pot still để tạo độ mềm cho rượu.
• Cải tiến cách quản lý nhiệt độ khi chưng cất để giữ hương tự nhiên.
• Sử dụng nhiều kiểu pot still khác nhau trong cùng một nhà máy để đa dạng hóa hương vị.

Kết quả là whisky Nhật giữ được sự tinh tế và trong trẻo của Scotch, nhưng lại mang cảm giác mượt mà và cân bằng hơn, phù hợp với khẩu vị châu Á và triết lý “hài hòa” trong văn hóa Nhật.

3. Thùng ủ Scotland và sự sáng tạo của Nhật Bản

Scotland nổi tiếng sử dụng thùng bourbon và thùng sherry trong quá trình ủ whisky. Người Nhật đã học hỏi cách dùng hai loại thùng này để tạo ra hương vị phong phú, nhưng sau đó bổ sung thêm thùng gỗ Mizunara, loại gỗ sồi quý hiếm chỉ có tại Nhật Bản.

Thùng bourbon mang hương vani và mật ong, thùng sherry mang hương trái cây khô và socola. Khi Nhật sử dụng cả hai loại thùng này, họ cũng nhận ra rằng khí hậu Nhật khiến whisky phát triển hương vị nhanh hơn Scotland. Điều này tạo ra sự khác biệt rõ rệt trong hậu vị của rượu whisky Nhật Bản.

Mối liên hệ giữa khí hậu và hương vị whisky ở hai quốc gia

• Scotland có khí hậu lạnh và ẩm, làm whisky ủ chậm và mượt mà.
• Nhật Bản có khí hậu nóng ẩm, khiến rượu hấp thụ gỗ nhanh và có vị đậm đặc hơn.

Sự kết hợp giữa kỹ thuật Scotland và điều kiện khí hậu Nhật đã giúp whisky Nhật phát triển theo phong cách riêng, không còn là bản sao mà trở thành một trường phái độc lập.

4. Triết lý làm rượu: Từ bản sắc Scotland đến tinh thần Nhật Bản

Khi xem xét ảnh hưởng của Scotland đến whisky Nhật, không thể bỏ qua triết lý làm rượu. Nếu Scotland đại diện cho sự mạnh mẽ, truyền thống và chiều sâu lịch sử, thì Nhật Bản đại diện cho sự tinh tế, cân bằng và tính hài hòa. Người Nhật tiếp thu cách làm whisky của Scotland, nhưng không sao chép nguyên bản. Họ kết hợp triết lý “wa”, nghĩa là sự hài hòa, vào từng giai đoạn sản xuất.

Whisky Scotland thường được đánh giá cao nhờ hương vị đậm, rõ rệt và mang bản sắc địa phương mạnh. Người Nhật lại lựa chọn hướng đi khác. Họ ưu tiên sự cân bằng trong từng tầng hương và vị, chú trọng sự chuyển biến nhẹ nhàng và êm ái. Sự tinh chỉnh này giúp cho whisky Nhật có phong cách thanh thoát hơn, phù hợp với văn hóa ẩm thực Nhật Bản.

Tinh thần “wa” và sự khác biệt trong cảm quan

Tinh thần “wa” ảnh hưởng sâu sắc đến cách người Nhật tiếp cận nghệ thuật làm rượu. Đối với họ, một chai whisky không chỉ cần mạnh mẽ mà còn phải cân bằng và dễ uống. Các chuyên gia Nhật luôn ưu tiên trải nghiệm mượt mà, không đặt trọng tâm vào sự bùng nổ ngay lập tức như nhiều dòng Scotch truyền thống.

Whisky Nhật Bản vì thế thường mang cảm giác mềm mại, thanh thoát và tinh tế, dù vẫn giữ được chiều sâu và sự phức tạp trong hậu vị. Điều này tạo ra sự khác biệt rõ rệt giữa hai nền whisky.

5. Nghệ thuật phối trộn: Từ tinh hoa Scotland đến đỉnh cao Nhật Bản

Một trong những ảnh hưởng rõ rệt nhất của Scotland đến whisky Nhật là kỹ thuật phối trộn, hay còn gọi là blending. Scotland là cái nôi của blended whisky với những thương hiệu lừng danh như Johnnie Walker hay Chivas Regal. Nhật Bản học hỏi kỹ thuật này ngay từ đầu nhưng sau đó phát triển nó lên tầm nghệ thuật.

Các nhà chưng cất Nhật như Suntory và Nikka luôn xem blending là trái tim của whisky. Họ kết hợp nhiều loại malt whisky và grain whisky khác nhau, thậm chí từ nhiều loại thùng và nhiều năm tuổi để tạo ra hương vị hài hòa nhất. Đây là cách Nhật Bản áp dụng triết lý “wa” vào kỹ thuật Scotland.

Ví dụ điển hình về blending theo phong cách Nhật Bản

• Hibiki là biểu tượng của blending Nhật Bản. Dòng whisky này kết hợp whisky từ Yamazaki, Hakushu và Chita, cho hương vị tròn đầy, cân bằng và mượt mà.
• Nikka From The Barrel là ví dụ rõ ràng về việc kết hợp nhiều thùng ủ để tạo ra lớp hương phức hợp, vừa mạnh mẽ theo phong cách Scotland, vừa tinh tế theo phong cách Nhật.

Sự thành công của những dòng whisky này cho thấy Nhật không chỉ học hỏi mà còn hoàn thiện kỹ thuật blending tốt đến mức được thế giới đánh giá ngang hàng hoặc thậm chí vượt qua nhiều dòng blended quốc tế.

6. Từ học hỏi đến sáng tạo: Bản sắc riêng của whisky Nhật

Điểm khác biệt quan trọng giúp whisky Nhật trở thành một trường phái độc lập nằm ở cách người Nhật sáng tạo dựa trên nền tảng học được từ Scotland. Họ không thay đổi toàn bộ quy trình, nhưng điều chỉnh từng chi tiết nhỏ để phù hợp với khí hậu, nguồn nguyên liệu và văn hóa của mình.

Khí hậu Nhật Bản nóng và ẩm hơn Scotland. Điều này khiến quá trình ủ whisky diễn ra nhanh hơn, giúp rượu hấp thụ hương gỗ nhanh và tạo ra hương vị mạnh mẽ chỉ sau vài năm. Người Nhật nhận ra đặc điểm này và biến nó thành lợi thế, đồng thời sử dụng thùng gỗ Mizunara để tạo dấu ấn riêng biệt. Đây là loại gỗ cho hương thơm gợi nhớ đến trầm hương và gỗ đàn hương, hương vị mà whisky Scotland không thể có.

Sự đa dạng trong phong cách whisky Nhật

Nhờ sự sáng tạo đó, whisky Nhật Bản sở hữu nhiều phong cách khác nhau:

• Yamazaki mang vị trầm ấm, gợi hương trái cây chín và gỗ sherry.
• Hakushu mang hương vị xanh mát và thảo mộc tự nhiên.
• Yoichi mang vị khói mạnh mẽ, lấy cảm hứng từ Islay nhưng được thể hiện theo cách rất Nhật Bản.

Mỗi phong cách đều cho thấy sự kết hợp giữa nền tảng Scotland và khả năng sáng tạo của người Nhật.

Không thể phủ nhận ảnh hưởng của Scotland đến whisky Nhật. Scotland mang đến tri thức nền tảng: kỹ thuật chưng cất, pot still, phương pháp ủ và nghệ thuật blending. Tuy nhiên, Nhật Bản không sao chép mà đã sáng tạo trên những nền tảng đó để tạo ra phong cách riêng biệt giàu cảm xúc.

Sự kết hợp giữa kỹ thuật Scotland và tinh thần Nhật đã đưa whisky Nhật Bản trở thành biểu tượng mới trong thế giới rượu whisky. Từ Yamazaki đến Nikka, từ Hakushu đến Hibiki, mỗi thương hiệu đều mang trong mình tinh hoa của cả hai nền văn hóa.

Nếu bạn muốn trải nghiệm những chai rượu whisky Nhật chính hãng với hương vị tinh tế được hình thành từ sự giao thoa tuyệt vời giữa Scotland và Nhật Bản, hãy truy cập rượu ngoại QKAWine. Bộ sưu tập whisky Nhật tại đây được chọn lọc kỹ lưỡng, đáp ứng nhu cầu của cả người mới lẫn người chơi lâu năm. Mỗi chai whisky không chỉ là một thức uống mà còn là một câu chuyện về sự học hỏi và sáng tạo kéo dài hơn một thế kỷ.