Rượu vang là gì? Hương vị, nồng độ cồn và phân loại

Nếu là tín đồ yêu thích hoặc có mối quan tâm nồng nhiệt đến thế giới đồ uống có cồn, hẳn bạn đã biết đến rượu vang. Thưởng thức rượu vang không chỉ là nuôi dưỡng một văn hóa lâu đời mà còn mở ra cuộc hành trình đầy mỹ vị. Bài viết hôm nay của QKAWine sẽ mang đến cái nhìn tổng quan về rượu vang là gì, rượu vang được làm từ gì và lý do khiến rượu vang được yêu thích.

Rượu vang là gì?

Rượu vang là đồ uống có cồn được tạo nên từ quá trình lên men tự nhiên của nho. Đặc điểm nổi bật của rượu vang là không cần phải thêm đường, axit, enzym, hoặc chất dinh dưỡng khác trong quá trình sản xuất. Quá trình này diễn ra khi men tiêu thụ đường có trong nho và chuyển đổi chúng thành cồn và carbon dioxide. Điều này cho phép nho lên men một cách tự nhiên, tạo ra rượu vang chỉ với nước nho ép nguyên chất.

Không chỉ là một loại thức uống gây say, rượu vang còn được ưa chuộng vì hương vị phong phú và đa dạng của nó, phụ thuộc vào giống nho và chủng nấm men được sử dụng. Sự phong phú này là kết quả của các phản ứng hóa học phức tạp trong quá trình lên men, cũng như sự can thiệp cẩn thận của con người từ khâu trồng nho cho tới quá trình chế biến.

Ở nhiều quốc gia, thuật ngữ “rượu vang” chỉ định riêng cho sản phẩm được lên men từ nho, mặc dù một số loại rượu vang hiện đại cũng bắt đầu khám phá việc sử dụng các loại trái cây khác, thảo mộc và hoa để tạo ra các biến thể mới lạ. Tuy nhiên, bản chất cốt lõi của rượu vang là sự lên men của nước nho ép nguyên chất, mà không cần bất kỳ thành phần tạo vị nào khác.

Lịch sử lâu đời của rượu vang

Rượu vang là một trong những thức uống có cồn lâu đời nhất thế giới, có lịch sử phong phú kéo dài hàng ngàn năm. Bắt nguồn từ Georgia khoảng 6000 TCN, kỹ thuật sản xuất rượu vang đã phát triển và lan rộng đến khu vực Balkan vào khoảng 4500 TCN. Trong nền văn hóa của Hy Lạp và La Mã cổ đại, rượu vang không chỉ dùng để ăn mừng mà còn có vai trò quan trọng trong các nghi lễ tôn giáo.

Rượu vang đóng vai trò quan trọng trong các tín ngưỡng và nghi lễ tôn giáo khác nhau. Ví dụ, người Ai Cập cổ đại coi rượu vang đỏ như là “máu của những người đã chiến đấu chống lại các vị thần”, và do đó, họ đã tránh uống rượu vang thoải mái cho đến cuối thế kỷ thứ 7 TCN.

Trong văn hóa Hy Lạp cổ đại, rượu vang gắn liền với các bí ẩn của thần Dionysus, và tiếp nối bởi các nghi lễ Bacchanalia của người La Mã, đã đặt nền móng cho sân khấu phương Tây. Trong khi đó, trong Do Thái giáo, rượu vang là một phần không thể thiếu trong nghi lễ Kiddush, và trong Kitô giáo, nó là thành phần trọng tâm trong Bí tích Thánh thể. Tuy nhiên, Hồi giáo lại cấm sử dụng rượu.

Rượu vang được làm từ gì?

Rượu vang được làm chủ yếu từ nho, cụ thể là từ việc lên men đường tự nhiên có trong quả nho. Để sản xuất một chai rượu vang 750ml, chúng ta cần khoảng từ 600 đến 800 quả nho, tương đương khoảng 11 chùm nho với mỗi quả nho nặng khoảng 2g. Mỗi chùm nho thường có từ 50 đến 80 quả nho.

Trong quá trình sản xuất, 1 tấn nho có thể cho ra khoảng 720 chai rượu vang dung tích 750ml, tương ứng với 2 thùng rượu loại 60 gallon (khoảng 227 lít). Quá trình lên men biến đổi đường trong nho thành cồn và carbon dioxide, tạo ra rượu vang với hương vị và mùi thơm đặc trưng của loại nho sử dụng.

Tham khảo thêm: Top 10 giống nho làm rượu vang phổ biến nhất thế giới

Hương vị của rượu vang

Hương vị của rượu vang là kết quả của sự phức hợp giữa nhiều yếu tố bao gồm tính axit, độ ngọt, nồng độ cồn, tanin, và các hợp chất hương liệu được tạo ra trong quá trình lên men.

• Tính axit: Rượu vang có tính axit nằm trong khoảng từ 2.5 (tương đương với chanh) đến 4.5 (tương đương với sữa chua Hy Lạp), tạo ra vị chua nhẹ, hay còn gọi là vị tart.
• Độ ngọt: Độ ngọt của rượu vang có thể dao động từ không có đường, thường được gọi là “dry”, cho đến mức ngọt đậm như xi-rô. Mức độ ngọt này phụ thuộc vào lượng đường còn sót lại sau quá trình lên men.
• Tannin: Các tannin thường được tìm thấy trong rượu vang đỏ, góp phần vào cảm giác làm se trên lưỡi. Để hiểu rõ hơn, bạn có thể liên tưởng đến cảm giác khi đặt một túi trà đen ướt lên lưỡi.
• Nồng độ cồn: Nồng độ cồn trong rượu vang, dao động từ khoảng 10% đến 15% ABV, tạo ra cảm giác cay nóng trên vòm miệng và làm ấm cổ họng. Một số loại rượu nhẹ như Moscato có thể chỉ khoảng 5.5% ABV, trong khi các loại rượu Fortified như Brandy có thể lên đến 20% ABV.
• Hợp chất hương liệu: Các hợp chất như phenol, este, và axit trong rượu vang tạo ra một loạt hương vị phức tạp, từ trái cây tươi mát đến hoa thơm. Sự phức tạp này được tăng cường qua quá trình lão hóa, đặc biệt là trong thùng gỗ sồi, không chỉ đóng góp hương vị vani từ gỗ mà còn cho phép rượu tiếp xúc với oxy, qua đó phát triển các hương vị trái cây khô hoặc hoa.

Nồng độ cồn rượu vang

Như đã đề cập ở trên, nồng độ cồn của rượu vang thường dao động từ mức 5.5% – 20% ABV (đơn vị đo thể tích). Khoảng 5% dành cho các loại vang nhẹ nhàng dễ uống như dòng vang sủi hoặc vang Moscato. Độ cồn lên đến 20% dành cho các loại rượu vang mạnh mẽ, tương đương với một chai rượu mạnh Brandy trung tính. Nồng độ phổ biến thường thấy nhất ở rượu vang là 12 đến 15%.

Đây cũng là một yếu tố quan trọng góp phần tạo nên hương vị và cảm giác khi thưởng thức rượu vang. Tùy vào tửu lượng của mỗi người và phong cách uống nhẹ nhàng hay đậm đà mà người dùng có thể lựa chọn chai vang có nồng độ cồn thích hợp.

Phân loại rượu vang

Lịch sử sản xuất rượu vang dày dặn và lâu đời đã tạo nên bộ sưu tập rượu vang đa dạng và phong phú các chủng loại, hương vị khác nhau. Dựa trên nhiều tiêu chí như mày sắc, độ ngọt, kỹ thuật chế tác,… rượu vang được phân loại thành các loại như sau:

Rượu vang đỏ

Rượu vang đỏ là phân loại rượu vang phổ biến và được yêu thích nhiều nhất trên toàn cầu. Nguyên liệu sản xuất vang đỏ là những quả nho có vỏ sẫm màu, tạo nên chất rượu màu đỏ ánh tím hoặc đen. Nho được chiết xuất cả vỏ lẫn phần thịt quả, góp phần màu sắc của vang đỏ. Loại nho thường dùng làm rượu vang đỏ là Merlot, Negroamaro, Cabernet Sauvignon,… 

Rượu vang đỏ có hương vị đậm đà vị trái cây sẫm màu như anh đào, mâm xôi, nho khô, phúc bồn tử, sung, lý gai, các loại gia vị như tiêu, quế và thoảng mùi vani, gỗ sồi. Các hương vị này được pha trộn tỉ mỉ để tạo nên mùi vị độc đáo cho mỗi loại vang.

Với hương vị đậm đà và giàu tannin, vang đỏ thích hợp để ăn với các loại thịt đỏ như thịt bò và sườn nướng. Một ví dụ đơn cử cho rượu vang đỏ thơm ngon là rượu vang F được làm nguyên chất từ nho Negroamaro.

Rượu vang trắng

Rượu vang trắng (có tên tiếng anh là White wine) có màu sắc nhạt từ vàng rơm sáng đến vàng chanh. Màu sắc này đến từ quá trình chiết xuất nho không bao gồm phần vỏ. Nho sử dụng làm rượu vang trắng như Riesling, Chardonnay, Sauvignon Blanc,… có vỏ màu vàng nhạt hoặc xanh lá nhạt. Các giống nho đỏ cũng có thể được sử dụng nhưng trong lúc làm vang phải ngăn màu từ vỏ truyền vào nước ép.

Rượu vang trắng có nồng độ cồn thấp, lượng Axit cao và hương vị chua nhẹ của các loại quả như cam, chanh, lê, nho, táo,… Một số loại có hương hoa và khoáng chất, mang đến trải nghiệm uống đầy sảng khoái.

Vang trắng phổ biến với phong cách rượu vang khô (Dry) không ngọt hơn so với vang trắng ngọt. Nhờ đặc tính axit cao, vang trắng kết hợp tốt với hải sản như tôm, cua, hàu, món tráng miệng,…

Rượu vang hồng

Rượu vang hồng cũng có nguồn nho và quá trình sản xuất tương đối giống với rượu vang đỏ. Song, để tạo nên một chai rượu vang hồng, nhà sản xuất cần tiết chế thời gian tiếp xúc giữa vỏ nho đỏ và nước ép ngắn hơn vang đỏ thông thường. Thời gian tiếp xúc rơi vào khoảng vài tiếng đồng hồ hoặc vài ngày. Đây là loại vang có cách làm đơn giản nhất.

Rượu vang hồng có đa dạng phong cách như sủi (Sparkling), bán sủi hoặc không có sủi tăm, rượu vang hồng ngọt hoặc không ngọt. Màu sắc của rượu vang hồng chuyển dần từ cam nhạt đến tím nhạt, bị ảnh hưởng sâu sắc bởi loại nho được dùng và phương pháp sản xuất.

Có ba phương pháp để tạo nên một chai rượu vang hồng, bao gồm:

• Để vỏ nho và nước ép tiếp xúc trong thời gian vài tiếng đến vài ngày.
• Sử dụng một phần nước ép nho trong quá trình làm rượu vang đỏ có thời gian tiếp xúc với vỏ ngắn (phương pháp Sainée).
• Pha trộn vang đỏ và vang trắng (Blending) ít phổ biến hơn.

Rượu vang nổ

Rượu vang nổ (còn có cách gọi khác là rượu vang sủi tăm) là dòng rượu vang chứa hàm lượng khí CO2 trong chai cao, nồng độ cồn từ 7 đến 14%. Khí sục này tạo nên hiện tượng sủi bọt tăm rất đặc trưng của vang nổ. Trong quá trình sản xuất, các nhà chế tác sẽ thực hiện lên men thứ cấp trong chai thay cho thùng rượu thông thường hoặc bơm khí Carbonat vào.

Hương vị của rượu vang nổ đậm đà với phong cách biến đổi linh hoạt từ giàu khoáng chất đến ngọt ngào và đậm đà. Khi mở chai, lượng khí nén tích tụ trong chai sẽ được giải phóng, tạo nên một âm thanh bật nút đầy sống động.

Đó là lý do nhiều người lựa chọn mở rượu vang nổ làm nghi thức mở đầu cho những buổi tiệc và lễ kỷ niệm. Duy chỉ có rượu vang nổ có nguồn gốc đến từ vùng Champagne thì mới được gọi là rượu Champagne.

Rượu vang ngọt

Rượu vang ngọt là loại rượu vang có kỹ thuật sản xuất đặc biệt. Nhà sản xuất sẽ ngăn quá trình chuyển hóa toàn toàn lượng đường có trong nho thành men. Đường được giữ lại sẽ tạo nên hương vị ngọt ngào cho rượu vang ngọt. Rượu vang chứa trên 30g lượng đường trong một lít rượu thì được xếp vào phân loại rượu vang ngọt.

Rượu vang chứa dưới 10g đường/ lít là rượu vang không ngọt (hay còn gọi là Dry). Nếu vang có lượng đường dư ở giữa mức này (lớn hơn 10g/ lít và nhỏ hơn 30g/ lít) thì được gọi là “off-dry”.

Rượu vang cường hóa

Rượu vang cường hóa (có tên gọi tiếng Anh là Fortified wine) là loại rượu vang được sản xuất bằng phương pháp thêm vào rượu chưng cất , thường là rượu mạnh như Port, Sherry, Madeira, Marsala, Vermouth, Commandaria… để tăng thêm nồng độ cồn và hương vị đậm đà cho rượu vang.

Rượu mạnh được thêm vào trước khi quá trình lên men hoàn thành và giết chết nấm men. Rượu vang cường hóa có độ cồn cao so với rượu vang thông thường, thường là 20% ABV và phổ biến với vị ngọt. Ngoài ra cũng có một số loại vang tăng cường không ngọt (Dry) như rượu Sherry.

Thưởng thức rượu vang đúng cách

Để có được trải nghiệm thưởng thức hương vị rượu vang nguyên bản và mãn nhãn nhất, người tiêu dùng cần lưu ý một số lưu ý trong quá trình nếm rượu. Sau đây, QKAWine sẽ hướng dẫn bạn cách thưởng thức rượu vang đúng chuẩn:

1. Uống liều lượng vừa đủ: Rượu vang có nồng độ cồn và nhiều tannin nên dễ dàng gây say nếu bạn uống quá nhiều. Một ly rượu vang nên được rót một lượng từ 12 – 15 cl và thường được uống nguyên chất không thêm đá để giữ được hương vị nguyên bản.

2. Chọn loại ly phù hợp: Mỗi dòng rượu có một thiết kế ly khác nhau để tôn nên hương vị và mùi thơm và với rượu vang cũng vậy. Nên chọn loại ly tương ứng hoặc mang ra đúng loại ly với dòng rượu khách order. Ly phục vụ rượu vang cần được lau sạch, không có dấu vân tay hay vết nứt nào.

3. Thứ tự sử dụng vang: Trong bữa tiệc thường phục vụ nhiều loại rượu vang khác nhau, người dùng cần lưu ý thứ tự sau để tránh hương vị của các loại xung đột lẫn nhau:

• Bắt đầu với vang sủi dùng để khai vị.
• Chuyển sang các loại vang trắng nhẹ (Sauvignon Blanc, Pinot Grigio…)
• Dùng vang trắng đậm vị hơn (Chardonnay hoặc Viognier).
• Vang hồng thưởng thức sau hoặc cùng lúc với vang trắng.
• Chuyển sang vang đỏ nhẹ hơn (Beaujolais hoặc Pinot Noir).
• Kết thúc bằng vang đỏ đậm (Cabernet Sauvignon, Merlot hoặc Syrah/Shiraz).

4. Để rượu thở trước khi uống: Rượu vang đỏ có hương vị mạnh mẽ và nhiều cồn nên không trực tiếp dùng ngay mà để rượu thở từ 15 đến 30 phút. Quá trình này để thúc đẩy oxy hóa và tăng cường mùi vị thơm ngon cho rượu. Ngoài ra, không ngâm rượu vang trong xô đá quá lâu vì rượu vang nhạy cảm với nhiệt độ, dễ dàng biến đổi mùi vị.

Lời kết

Trên đây là bài viết hướng dẫn của QKAWine, cung cấp đến quý độc giả cái nhìn toàn diện về rượu vang là gì, rượu vang được làm từ gì cũng như hướng dẫn cách chuẩn nhất để thưởng thức rượu. Đây là thức uống nổi tiếng có từ lâu đời và được yêu thích bởi đa dạng nhiều phong cách khác nhau, phù hợp với nhiều phân khúc người tiêu dùng.

Xem thêm:

• Có bao nhiêu loại rượu vang hiện nay?
• Văn hóa rượu vang: Nét đẹp từ cổ đại cho đến hiện đại